HEEMLAND 14  (herfst 1999):

 

PAARS NEOLIBERALISME

De neoliberale marktwerking

Het doorvoeren van marktwerking in voorheen publieke sectoren, ook wel liberalisering genoemd, kent voor de gewone burger vooralsnog voornamelijk nadelen. De extra kosten van de onderlinge concurrentie van de aanbieders worden wel aan de consument-afnemer van goederen en diensten doorberekend, maar van prijsvermindering van zulke zaken komt het niet omdat de concurrentie tussen bedrijven zich op een hoger nivo dan dat van de consument afspeelt. Op dit hogere nivoo worden vervolgens door de diverse aanbieders toch prijsafspraken gemaakt; dat kan ook een toezichthouder zoals bijvoorbeeld de OPTA niet voorkomen. De consument van vervoer, energie of televisie via de kabel heeft op locaal nivoo bovendien met één aanbieder te maken; hij heeft in de praktijk geen vrijheid van keuze. De mogelijke voordelen van de marktwerking (keuze, prijs, kwaliteit) gaan dus aan hem voorbij.

De liberalisering van nutsvoorzieningen die door de overheid in het kader van privatisering goedkoop verkocht worden, leidt voor de afnemers van stroom, water en gas, van bekabelde televisie en telefonie, van verkeer en vervoer, helemaal niet tot prijsdalingen. Ze leidt wel tot winsten en machtsuitbreiding bij de betreffende ondernemingen die baat hebben bij deze uitverkoop van de publieke infrastructuur. De overheid geeft door het verkopen van nutsdiensten en fysieke infrastructuur een wezenlijk deel van het economische beheer over het land uit handen aan het bedrijfsleven. Publieke zeggenschap over eigen infrastructuur en nutsvoorzieningen wordt ermee afgebroken. De kapitalistische orde wordt door het terugtreden van de overheid en het naar voren treden van commerciële ondernemingen (zoals bijvoorbeeld de multinational UPC) aanzienlijk uitgebreid en versterkt in zijn economisch domein.
Dat zulks zeer hachelijke gevolgen kan hebben, is duidelijk: overheidsmacht wordt vervangen door plutocratische kapitalistische macht. De economische autonomie van landen die toch al niet groot was, wordt verder uitgehold. Politiek beschouwd is het neoliberale proces van uitbreiden en versterken van de marktwerking zorgwekkend te noemen, omdat de Staat in hoge mate de maatschappelijke ordening en ook de fysieke leefomgeving laat bepalen door private ondernemingen en ten principale onttrekt aan democratische controle en zeggenschap.

Zelfs wordt op sociale infrastructuur, zoals de sociale zekerheid en het stelsel van pensioenvoorzieningen, marktwerking losgelaten. Door de gaten die de overheid laat vallen, wordt de burger gedwongen zich op allerlei gebied bij te verzekeren. Verzekeringsmaatschappijen zoals Aegon en Achmea varen er wel bij. Maar hoe staat het met de positie en rechtszekerheid van degenen die op de uitkeringen aangewezen zijn; wie behartigt nog hun belangen die voorheen ook al niet of nauwelijks door vakbewegingen serieus meer verdedigd werden ? Het corporatieve apparaat wordt vervangen door een nog ongrijpbaarder apparaat met commerciële opzet. Je zal er maar in verstrikt raken !

Socialistische afroming en nivellering


Verwonderlijk is dat uitgerekend sociaal-democraten bereid zijn neoliberale concepten te omarmen en uit te voeren. Ze blijken hun socialistische gelijkheidsidealen die eerst en vooral de middengroepen treffen, zelfs met hulp van het kapitalisme te willen verwerkelijken. Iedereen die iets meer heeft of verdient, dan hun zo favoriete klasse van laagstbetaalden, liefst allochtone medelanders moet geloven aan de kaalpluk door toedoen van neoliberale maatregelen. Als gewoon burger mag je tegenwoordig voor van alles en nog wat bijbetalen, van de wettelijke opslagen ten behoeve van anderen in de particuliere ziektekostenverzekering tot het stallen van je auto voor je eigen deur aan toe.
Alles is gericht op nivellering van inkomens- en vermogensverschillen waarmee vooral de modale en bovenmodale inkomens getroffen worden maar in aanzienlijk mindere mate de gegoede burgerij - waaronder velen van de linkse elite zelf - met hun betere banen in hun afbetaalde, hypotheekvrije luxe huizen. In Bloemendaal en Heemstede-Aerdenhout wordt relatief maar weinig belasting betaald, zo werd bijstandsontvangers door de welgestelden ter plekke zelf verteld.

Veel maatregelen die door de tegenwoordige bestuurlijke elite in Nederland genomen worden, blijken de laag van welgestelden goeddeels te vrijwaren, maar leiden voor de maatschappelijke groepen onder deze laag tot een steeds grotere verarming. Door het politieke bestuur wordt de verdeling van de bevolking langs materiële lijnen versterkt, een soort nieuwe verzuiling. Het ganse politieke beleid van opeenvolgende regeringen, of we nu kijken naar de herzieningen in het sociale zekerheidsstelsel, de invoering van marktwerking in vanoudsher publieke domeinen of de voorstellen voor het nieuwe belastingstelsel of het volkshuisvestingsbeleid, bevestigt dit beeld van een doelbewust nagestreefde maatschappelijke herverdeling van de bevolking. De motivatie voor dit politieke beleid wordt geleverd door het neoliberalisme onder het motto van wat goed is voor de economie en het bedrijfsleven, is goed voor de bevolking.

Het nieuwe belastingstelsel van paars

De hele herziening van het belastingstelsel voor de volgende eeuw opgesteld door de socialist Vermeend en de liberaal Zalm is hierop toegesneden: de lagere inkomensgroepen én vooral de hogere gaan er goed op vooruit, maar de middeninkomens gaan - nog meer dan nu al het geval is - het gelag betalen. Het mag hun kennelijk zo moeilijk mogelijk gemaakt worden.

Het stelsel kent drie zogeheten 'boxen'. In box 1 zitten winsten, inkomsten uit arbeid en de eigen woning, in box 3 zit het rendement op vermogen en het tweede huis, negatieve rendementen kunnen niet gecompenseerd worden. Terwijl bezitters van een eigen huis voor dit bezit vrijstelling van de vermogensrendementsheffing zullen krijgen, - het eigen huis zit in box 1 -, zal er geen vergelijkbare vrijstelling komen voor huurders. De meeste huurders (uitgezonderd huursubsidieontvangers en asielzoekers) betalen thans eenderde of meer van hun netto inkomen aan kale huur. De eigenarenkopers van huizen in de goede tijd, toen huizen nog betaalbaar waren en verbouwingskosten, groot onderhoud en hypotheekrente nog volop mochten worden afgetrokken, blijven bevoorrecht en beschermd als te voren. Gewoon sparen wordt hoe dan ook bij de huidige doelbewust laag gehouden rentevergoedingen zeer onaantrekkelijk, indien er van de huidige rente van zeg 3 % per jaar nog 1,2 % afgaat om de belasting op vermogen te betalen zodat er slechts een schamele 1,8 % aan rente resteert, wat nog minder is dan de officiële inflatie van rond 2 %, (om nog maar te zwijgen over de reële geldontwaarding). De huidige vermogensbelasting van 0,8 % met een vrijlating van rond de f 250.000,- is, vergeleken bij de voorgestelde heffing over het fictieve vermogensrendement, mild en eerlijk, ook het eigen huis is belast. Je krijgt door de keus van rendement als heffingsgrondslag ook nog allerlei bizarre discussies over hoeveel rendement je zoal zou kunnen halen op vermogen, maar de een is daar vele malen gewiekster in en heeft beter advies ter beschikking dan de ander, zodat de voorzichtige spaarder-belegger zich ook nog een grote onbenul gaat voelen. De overheid dwingt hiermee de burgers om hun vermogen te beleggen in aandelen met veel risico (iedereen die wel eens een krach meegemaakt heeft, weet hoe dat kan uitpakken) of om toch maar de veel te duur geprijsde woningen te kopen. Deze dwang strookt met de belangen van het bedrijfsleven met name bouwwereld, makelaars en banken en van de overheid zelf die wonen ziet als melkkoe. Het is ergerlijk dat de politiek middels belastingherzieningen telkens weer mensen wil dwingen hoe, hoeveel en waaraan ze hun geld zullen besteden. Je zou denken dat bij een nieuwe belastingwetgeving 'voor de volgende eeuw' getracht zou worden deze te laten sporen met wat gebruikelijk is in de Europese omgeving. Bij fiscale wetgeving voor ondernemingen wordt hiermee terdege rekening gehouden om voor het Nederlandse bedrijfsleven de mededinging niet te benadelen. Maar bij deze 'paarse' belastingherziening voor particuliere burgers wordt dit kennelijk ongewenst geacht door de Nederlandse politiek; Nederlanders zouden eens moeten weten hoezeer ze in vergelijking met het buitenland hier door hun eigen overheid 'gepakt' worden.

Duur gekocht vandaag, bekocht in het Europese Nederland van morgen

Aanpassing aan een Europese standaard gaat natuurlijk uiteindelijk toch gebeuren, maar voorlopig doen Vermeend en Zalm of er niets aan de hand is. De onbeperkte hypotheekrente-aftrek bestaat elders niet. Vraag wordt dan wel hoe in de toekomst Nederlanders die hun huis nu in deze extreem dure tijd hebben moeten kopen, straks hun lening en hypotheeklasten nog kunnen afbetalen, indien de rentestand echt hoger wordt. De woningen zijn dan wellicht weer billijk geprijsd (misschien wel de helft ?). Gaat de overheid dan de schuldenlast van de hooggeprijsde woningen van thans saneren, of vereffent ze dan het teveel aan betaalde koopsommen tussen koper en verkoper (bouwer, pensioenfonds, woningcorporatie) ?
Wanneer ik denk aan mensen die nu, bijvoorbeeld op VINEX-locaties, hun peperdure eengezinswoninkjes - tegenwoordig 'huizen' genoemd - kopen, bekruipt mij de gedachte dat deze mensen driedubbel 'gepakt' gaan worden terwijl de gezeten elite lachend toekijkt bij zoveel argeloosheid en weerloosheid. Deze elite weet donders goed dat ze met haar huisvestings- en immigratiepolitiek van de negentigerjaren deze mensen hiertoe gedwongen heeft.
Ook het volkshuisvestingsbeleid weerspiegelt haar wens tot sociale verdeling, nivellering en verarming door uitbating, zo niet door uitbuiting van opzettelijke veroorzaakte schaarste en nood. In het vorige nummer van Heemland is hier reeds uitvoerig bij stil gestaan; men leze het artikel "Wonen onder paars".

De afbraak van het continentale Rijnlandse model

De herzieningen in de sociale zekerheid van de regeringen onder Lubbers en Kok bevestigen de nagestreefde politieke doelen van verdeling, herzuiling en verarming van de bevolking.
Duitsland is een der eerste landen geweest waar een sociaal zekerheidstelsel ontwikkeld is op initiatief van Bismarck. Het is gebaseerd op uitkeringen voor iedereen ongeacht sociale klasse. Voor dit Rijnlandse stelsel van zogeheten volksverzekeringen moet ook door iedereen bijgedragen worden. Komt iemand buiten zijn wil in een situatie terecht waarin hij een beroep op een volksverzekering kan doen, dan krijgt hij een uitkering die in beginsel onafhankelijk is van zijn verdere inkomens- of vermogenspositie. Juist dat typeert de solidariteit die door de maatschappelijk sterkere in zijn goede tijden opgebracht wordt met de zwakkere die echter omgekeerd ook volop moet kunnen rekenen op dezelfde steun vanuit de gemeenschappelijke volksverzekering in voor hem slechte tijden. Totdat 'paars' in Nederland met regeren begon, was hier het recht op uitkering danook inkomens- en vermogensonafhankelijk; de rijke krijgt dezelfde kinderbijslag voor zijn kinderen en later dezelfde algemene ouderdomsuitkering als ieder ander. Paars heeft door deze algemene solidariteit een dikke streep gehaald door allerlei inkomens- en vermogensafhankelijke beperkingen in de betreffende wetten vast te leggen voor het verkrijgen van een uitkering krachtens een volksverzekering. Het bekendste voorbeeld is de AWW, die is omgezet in de ANW waarop nog slechts in uitzonderlijke gevallen recht bestaat op een volledige, ongekorte uitkering. Bij de AWBZ is het hetzelfde verhaal; ben je in ietsje betere financiële omstandigheden dan zal je tot de laatste cent in moeten teren als je in het verzorgings- of verpleeghuis wordt opgenomen of langdurig aangewezen bent op thuiszorg. Partners van mensen in verpleeghuizen wordt thans soms aangeraden te scheiden ! Het gevolg van deze wijzigingen is dat vooral mensen uit de middengroepen zich naarstig moeten gaan bijverzekeren om niet tussen wal en schip te belanden als hun wat overkomt.
Te vrezen valt dat in de toekomst ook de AOW danig wordt uitgekleed, waarbij wederom de mensen uit de middengroepen hier het slachtoffer van worden. Juist zij zijn in hoge mate aangewezen op aanvulling van hun beroepspensioen met het volledige AOW-pensioen om later van een 'volwaardig' pensioen te kunnen genieten. Dit normale pensioen komt ook alleen in zicht als de overheid het lagere balastingtarief voor ouderen intact laat, anders zakt men naar 70 % of minder van het vroegere inkomen. Vanuit werkgevershoek is al eens serieus voorgesteld om fors in de AOW te gaan snoeien en het premieheffingsvrije lagere belastingtarief voor mensen van boven de 65 jaar af te schaffen, "omdat ouderen toch een eigen afbetaald huis hebben". Net of alle ouderen de luxe kennen van een volledig pensioen met een vrij eigen huis en geen huur. Wat een onzin; belast dan het eigen huis meer, maar laat de AOW ongemoeid !

Het minimalistische Anglo-amerikaanse stelsel als vervanging

Voor alle steun vanuit de overheid, van studiefinanciering tot rechtsbijstand is er een nivelleringsdrift om eng van te worden. Van een heuse solidariteit is door deze socialistische maatregelen geen sprake meer. Het komt neer op eenrichtingsverkeer naar de laagste inkomens toe; anderen kunnen nauwelijks nog terecht maar mogen wel middels af te dragen belastingen en premies het eenzijdige stelsel in stand houden. Dit eenzijdige stelsel met sociale zekerheid op minimaal nivoo en slechts voor de lagere inkomens, is van Angelsaksische origine, opgezet in de bakermatlanden van het kapitalisme, Amerika en Engeland, om de allerergste uitwassen hiervan te verdoezelen. Dat Europese sociaal-democraten steeds meer van dit Angelsaksische model overnemen en het voortouw genomen hebben bij het afbreken van alle overige solidariteit die aan iedereen met pech ten gunste kan komen, tekent hun politieke bekering in neoliberale richting en hun wezenlijke afwending van het wezen van de sociaal-democratie zelf. Ze schaden met deze bekering evenwel niet hun ultralinkse, socialistische nivelleringsstrategie en kosmopolitisme, maar pacteren hiertoe wel met hun maatschappelijke tegenstrever van het grootkapitaal. In de kosmopolitische socialistische visie van gelijkschakeling past de multiculturele, antinationale immigratiepolitiek.
Vanuit Engeland verspreidt premier Blair, geholpen door z'n Amerikaanse vrienden, zijn neoliberale, multiculturele boodschap desnoods met raketten op Europese steden van landen die zijn visie niet delen. Voor zijn zogenaamde "derde weg" mag men terecht beducht zijn. Kapitalistisch 'rechts' en socialistisch 'links' hebben elkaar in het neoliberalisme uitstekend gevonden. Zelfs in Duitsland met z'n lange traditie van Rijnlandse beginselen gaat bondskanselier Schröder de overwinning van zijn SPD gebruiken om de Rijnlandse sociaal-economische arrangementen te beknotten: op pensioenen en uitkeringen zal de komende jaren fors worden bezuinigd.
Nederland met z'n paarse regeringen - eigenlijk al begonnen onder de kabinetten van Lubbers - heeft laten zien hoe je een redelijk harmonieuze samenleving met een omvangrijke sociaal ingestelde middenklasse kunt omvormen in neoliberale, multiculturele geest tot een consumptiemaatschappij in optima forma. In Nederland zijn werknemers, vooral ambtenaren, en uitkeringsgerechtigden sinds het Akkoord van Wassenaar van 1982 op forse achterstanden van rond 20 % gezet middels loonmatiging en ontkoppeling. In sociaal opzicht blijven de vooruitzichten voor de toekomst somber door de verraderlijke opstelling naar de eigen achterban toe van 'linkse' en christelijke partijen. Deze achterban moest van hen uitwijken voor de multicultuur en wordt immer verder beknot in zijn financiële en sociale mogelijkheden.
De verliezers zijn de mensen die geloofden in de sociaal- of christen-democratie als politieke stromingen die de gehele volksgemeenschap wilden dienen; het zijn de mensen die te laat in de gaten kregen dat ze verraden zijn in hun eigen land door de maatschappelijke leiding en uitgeleverd worden aan het recht van de sterksten.
Ernstig is dat nu veel kiezers hier en elders hun heil gaan zoeken bij extreem-linkse partijen die dit proces van afbraak en minimalisering van sociaal-economische arrangementen versnellen doordat ze alleen de belangen van de laagste inkomensgroepen, de 'minima', behartigen en hiervoor de nodige middelen opeisen. Door die sociale eenzijdigheid en het kostenplaatje dat ermee verbonden is, gaat de nivellering steeds verder. Extreemlinks wordt dan ook nauwelijks door 'links' of 'rechts' bestreden. Het neoliberale pact wordt er immers mee in de kaart gespeeld.

Hoe dan ook wordt afgestevend op rauwe, maatschappelijk en etnisch conflictueuze verhoudingen net zoals in Amerika. Maar dat is waarschijnlijk ook de opzet van het establishment. Het lijkt erop of het tot en met aan de leiband loopt van en gemene zaak maakt met de Amerikaanse plutocratie door de extreme macht van deze; anders is het niet te verklaren. Voor zo'n verraad van eigen volk kan toch niemand met een sprankje beschaving begrip opbrengen ? Het is gespeend van historisch besef, staatsmanschap onwaardig.

De redactie

 

Terug naar hoofdbladzijde Heemland

 

Naar

brandbrief (1) aan Tweede Kamer

Heemland 16, Fiscale discriminatie van huurder

brandbrief (2) aan Tweede Kamer

 

naar Heemland 14, Partijpolitiek

   naar Heemland 14, Boekbespreking Lakeman