HEEMLAND 29

De Vlaamse Beweging en de macht

De Vlaamse Beweging moet weer Nederlands zijn

 

"In plaats van constant de Staat af te breken, moeten wij de Staat veroveren."

Joris van Severen

"De geste komt in de plaats van de strijd. Dit is het enige land waar cultuur,
liederen en gedichten niet alleen zoals overal tot strijd aanzetten
of de strijd begeleiden, maar de strijd zelf vervangen."

Lode Claes

 

Twee citaten leiden deze bijdrage in. Ik heb ze voor de gelegenheid even opgezocht in de teksten van Joris van Severen en Lode Claes, beiden waren ze a-typische denkers en actoren in de marge van de Vlaamse Beweging. Mij is gevraagd om het onderwerp "de Vlaamse Beweging en de macht" te behandelen, het zal niemand verbazen dat je dan al gauw bij Van Severen en Claes terechtkomt want zij behoren tot de weinigen die grondig over dat onderwerp hebben nagedacht. Wat wel verbaast is dat ik anno 2004 dit artikel zou kunnen schrijven door haast woordelijk te copiëren wat zij relatief lang geleden hebben gezegd. Dat de omstandigheden sindsdien ingrijpend zijn gewijzigd heeft kennelijk niets veranderd aan een bepaald Vlaams onvermogen. Ik zal proberen te beschrijven hoe dat onvermogen er vandaag uitziet. Vooraf moet u wellicht weten dat ik dat ik tot geen enkele partij behoor en strikt genomen zelfs niet tot de Vlaamse Beweging (althans niet die in haar huidige vorm). Die "marginaliteit" heb ik dus met Van Severen en Claes gemeen, wat uiteraard niet betekent dat ik me ook anderszins met hen zou kunnen meten.

Staatkunde

Het is niet de bedoeling om op een drafje de geschiedenis van de Vlaamse Beweging te schetsen, terzake bekwamere mensen hebben daar al een verdienstelijke bibliotheek mee gevuld. We kunnen hier volstaan met de wetenschap dat de Vlaamse Beweging van 1830 tot heden een hele evolutie heeft doorgemaakt. Dat is natuurlijk een kanjer van een truïsme, minder vrijblijvend is echter de vaststelling dat de Vlaamse Beweging in de loop der tijden ook van aard en doelstelling is veranderd. Haar voornaamste doelstelling vandaag is een onafhankelijk Vlaanderen. De partij Vlaams Blok en een ruim deel van de Vlaamse Beweging zien de onafhankelijkheid in haar uiterste consequentie: de oprichting van een eigen Staat. Dat lijkt in de huidige politiek-maatschappelijke context een wensdroom te zijn, maar op de keper beschouwd staat het idee niet zo ver van het tegenwoordig vrij algemeen aanvaarde confederale streven.

Voor de Vlaamse Beweging is confederalisme zowat het minimumprogram geworden en het is veelzeggend dat die optie nu zelfs, tenminste met de lippen, wordt beleden door de Christendemocraten (CD&V). Laatstgenoemden vertellen er wel niet bij wat ze precies bedoelen (ze zijn dan ook dol op loze praatjes) en zijn vast ook niet van plan om écht iets te gaan doen, maar ze durven toch al het ondeugende woordje te gebruiken. Wat de confederalisten uit de Vlaamse Beweging en uit andere hoek alvast gemeenschappelijk hebben is dat ze volstrekt niet weten waar ze het over hebben. Een confederatie wordt namelijk gevormd door staten. Een Belgische confederatie zou met andere woorden moeten worden aangegaan door een Vlaamse en een Waalse staat (gemakshalve laten we Brussel voorlopig terzijde). Uiteraard is het een absurde veronderstelling dat eerst twee soevereine landen zouden moeten worden gecreëerd om daarna een confederatie met ze te kunnen maken. Absurd jawel, maar het is wel de enige staatsrechtelijk correcte logica. Nu hebben we twee mogelijkheden: ofwel moet iemand aan bijvoorbeeld de CD&V gaan vertellen dat zij het even bont maakt als het Vlaams Blok (het per direct opsplitsen van België moet immers een confederatie voorafgaan); ofwel betekent "confederalisme" hier te lande iets anders dan in de rest van de wereld. U heeft ongetwijfeld de juiste oplossing geraden.

De realiteit is weerbarstig en haar onder ogen zien is vaak onaangenaam. Om aan politiek (machtsverwerving en -uitoefening) te doen mag echter van niets anders dan de realiteit worden uitgegaan. Vooral als we aannemen dat het primaire doel van politiek is om de realiteit te beïnvloeden en dat bij voorkeur in gunstige zin. De Vlaamse Beweging heeft een enigszins verstoorde band met de realiteit wat haar voor de politiek minder geschikt maakt. Dat de Vlaamse Beweging, en de partijen die er toe behoren, zich bezighoudt met de staatkundige transformatie van België is een natuurlijke zaak. Het is dan hoogst bevreemdend dat deze Vlaamse Beweging zo weinig inzicht in die staatkundige transformatie heeft en er steevast in slaagt om de verkeerde weg te bewandelen. De staatshervormingen in dit land zijn er niet, of althans niet voornamelijk, dankzij de Vlaamse Beweging gekomen. Ze zijn er gekomen om het de particratie nog wat comfortabeler te maken. Daarbij zijn twee fatale perversiteiten begaan: het opgeven van het meerderheidsbeginsel en de afgrendeling van de deelstaten. Niet alleen is Vlaanderen hierdoor onmachtig geworden en kan het zijn overwicht nooit meer laten gelden, maar het is ook elke invloed op de Franstalige politiek kwijtgeraakt. Doordat men vanuit het noorden de Franstalige partijen niet kan aanpakken zullen die niet vlug geneigd zijn om iets te veranderen aan hun, om het beleefd uit te drukken, weerzinwekkende praktijken. Dat de Vlaamse Beweging gewoon meegaat met de ondeugdelijke logica van het huidige staatsbestel en zelf ook niks beters kan bedenken dan separatisme of confederalisme (wat ronduit belachelijk is) is tragisch en zal tot de ondergang van Vlaanderen leiden.

Vacuüm

Het is een verkeerde opvatting om al het onheil dat ons overkomt aan de Franstaligen te wijten. Uiteindelijk doen zij niet veel meer dan het maximaal benutten van de bewegingsruimte die hun is toebedeeld. Vlaanderen mag dan sinds de jaren 1950 wel een steile economische opgang hebben gemaakt, politiek en intellectueel is het een woestijn gebleven. Als u vindt dat ik dat te sterk uitdruk moet u eens kijken naar wie onze politici en intellectuelen zijn. Buitendien zijn de voornaamste culturele verwezenlijking, hoger onderwijs in het Nederlands, en de voornaamste politieke verwezenlijking, eigen Vlaamse overheidsinstellingen, als mislukkingen te catalogeren. Dat onderwijs is er niet in geslaagd een elite te vormen en die instellingen halen niet eens het niveau van een dorpsbestuur. Beide hebben zich overigens in een irritante zelfgenoegzaamheid genesteld en zijn vooral in navelstaarderij bedreven. Als het zo droevig met Vlaanderen is gesteld is het niet verwonderlijk dat de macht elders ligt. Zijn de Belgische Franstaligen dan superieur? Wel integendeel: zij vullen eenvoudigweg het machtsvacuüm. De Vlaamse Beweging heeft soms een verongelijkt trekje, ze verwijt de Vlaamse politici lafheid of zelfs verraad.

In werkelijkheid is er iets anders loos met die lieden: voor de typische politicus bestaat alleen het partijbelang en dat is dan meestal nog het partijbelang op korte termijn. Lafheid en verraad zijn geen oorzaken maar gevolgen daarvan. Dat is niet anders voor Franstalige politici, het enige verschil is dat zij een extra motivatie hebben. Ze zijn zich namelijk bewust van het gevaar voor minorisering en zijn dus verplicht om naast het partijbelang ook het Franstalige belang in het oog te houden. Vandaar de perceptie van de Franstalige eendrachtigheid die eigenlijk niet meer is dan een politiek mechanisme. Het ironische is dat de Franstaligen voortdurend op hun hoede zijn voor minorisering terwijl de Vlamingen, uit politieke onbekwaamheid, dat wapen ongebruikt uit handen hebben gegeven. Dat is zoiets als een eenbenige die zijn prothese wegdoet omdat hij helemaal gefixeerd is op dat ene been dat hij wel heeft. De prijs voor de Vlaamse instellingen (die alleen omwille van zichzelf bestaan) is dat de Franstaligen nu een buitenproportioneel gewicht in de schaal leggen. Is dat hun verdienste, zit daar een duivels complot achter? Nee, het is het logische gevolg van Vlaams onvermogen en kortzichtigheid en daar helpt geen Vlaamse Beweging tegen.

De Vlaamse Beweging situeert zich buiten de macht, omdat ze te ideëel is en daardoor niet inziet dat ze haar onafhankelijk Vlaanderen niet zal krijgen en dat – als ze het onverhoopt toch zou krijgen – het niet de oplossing zal zijn van alle problemen maar veeleer een vreugdeloos gevalletje waar hetzelfde bekrompen slag mensen de dienst blijft uitmaken met alle ellende vandien. Nochtans kan de Vlaamse Beweging, als ze andere doelstellingen kiest, een belangrijke rol spelen bij het veiligstellen van de Vlaamse toekomst. Aangezien onze politici en intelligentsia in het geheel niet met die toekomst gepreoccupeerd zijn blijft alleen de Vlaamse Beweging over om een verstandige koers uit te zetten. Om te beginnen hebben we minder nationalisme en meer patriottisme nodig. Nationalisme is een incomplete ideologie waar we verder niet zoveel mee aan kunnen, patriottisme voedt het verlangen om het landsbelang te dienen. De Vlaamse Beweging zou vanuit een patriottische visie moeten onderzoeken wat dat landsbelang is en dan haar streven bijstellen.

De werkelijke inzet

Waar gaat het Belgische conflict echt over? Het is alvast geen ethnische strijd tussen Walen en Vlamingen, de these "twee-volkeren-in-één-staat" houdt historisch geen stand. Wel kan men sociologische verschillen tussen beide groepen vaststellen maar daaruit moet men geen al te drastische conclusies trekken. Zeer zeker is er een politiek probleem, maar dat heeft alles te maken met het verderfelijke partijenregime dat een onmogelijk institutioneel kader heeft geschapen waarin Vlaanderen lam wordt gemaakt en Wallonië en Brussel worden gefrustreerd. Vlaanderen afscheiden is een mogelijkheid, men kan zich een Vlaams republiekje indenken. Voor Wallonië ligt dat al heel wat moeilijker want dat heeft niet het potentieel om zelfstandig te zijn. Voor Brussel kan nimmer een bevredigende oplossing worden gevonden. Een onvoorstelbare patstelling.

Moeten we ons ook niet eens gaan afvragen of een vlottend Wallonië wel zo’n goede zaak voor Vlaanderen zou zijn? Onze impact op de Waalse politiek zijn we al kwijtgeraakt en daarvan dragen we zelf de kwalijkste gevolgen. Wallonië helemaal uit onze invloedssfeer laten gaan kan het allemaal alleen maar erger maken. Het omgekeerde ware wenselijk geweest, Vlaanderen zou zich moeten inspannen om meer grip op Wallonië te krijgen. Allicht is het daar intussen te laat voor en drijven we met onze onafhankelijkheid voor ogen Wallonië in de Franse tentakels. Iedereen ziet daar wel het gevaar van in. De Vlaamse Beweging, en velen met haar, stelt België gelijk aan een Waals/Franstalig-Vlaams conflict en zoekt derhalve de oplossing ervan in het wegnemen van de bemoeienis met elkaar. Die analyse klopt niet want de essentie is niet een Waals-Vlaamse tegenstelling maar een strijd over de oriëntering van België. België was bij zijn ontstaan een Europees probleem en zal bij zijn uiteenvallen opnieuw een Europees probleem worden.

Men gaat hier te lande echter zodanig op in het interne geknoei dat die dimensie volledig over het hoofd wordt gezien. De Vlaamse Beweging zelf die allereerst het Vlaamse belang hoort te behartigen minnekoost wel graag Basken, Bretoenen en ander klein grut, maar schijnt afgezien daarvan niet te weten dat er buitenlanden bestaan die druk doende zijn Europa naar hun wensen te modelleren. België zomaar ontmantelen is smeken om een –vooral– Franse interventie, in de huidige omstandigheden loopt België al aan het Franse handje, bij een staatscrisis wordt dat echt niet beter. Hoe zou dergelijk scenario verlopen? Wallonië zal snel overstag gaan en op z’n minst een Frans protectoraat worden, voor Brussel zal een vaag Europees statuut worden gezocht (ook onder curatele dus) en Vlaanderen wordt in naam onafhankelijk. Maar wat betekent onafhankelijkheid nog in de context van een Europese Unie die nu al een zo grote hap uit de staatssoevereiniteit heeft genomen? Een onafhankelijk Vlaanderen wordt waarschijnlijk niet sterker maar zwakker. De EU berust op een Frans-Duitse entente, die twee mogendheden hebben hun invloedssferen netjes afgebakend. België wordt als een Franse satelliet gezien en Nederland als een Duitse. Elke herinrichting van België zal volgens Franse desiderata gebeuren. Dat impliceert ook dat Vlaanderen dwangmatig uit de buurt van Nederland zal worden gehouden. Men zou kunnen tegenwerpen dat het in het nog bestaande België vooral de Walen/Franstaligen zijn die een pro-Frans beleid voorstaan en dat we ons mede daarom van ze moeten ontdoen. Dat is maar ten dele waar, want in de meeste gevallen is hun francofilie louter opportunistisch en daarbovenop is er bij de Waalse bevolking geen enthousiasme voor de Franse oriëntering.

België zou zich niet als een vazalstaat kunnen gedragen als er niet dat Vlaamse machtsvacuüm was. Vlaamse kommerloosheid en beperktheid zijn daar debet aan. Soms lijkt het er op dat de Vlamingen de macht in België niet aandurven en dat ze zich daarom maar op een Vlaams eiland willen terugtrekken. Helaas, en dat is de crux, is Vlaanderen geen eiland maar ligt het in het strategische middelpunt van Europa. We kunnen het ons niet veroorloven om de ons omringende krachten te negeren. Voor alles heeft de Vlaamse Beweging (en haar politieke emanaties) de plicht om met die realiteit aan de slag te gaan en minder met romantische bespiegelingen over een Vlaamse natiestaat in de weer te zijn.

Terug naar de wortels

Er is eigenlijk maar één geschikte manier om van België af te komen en dat is door het te laten ophouden België te zijn. Het hedendaagse concept "Vlaanderen" is een product van 1830 en moet dus ook een wijziging ondergaan. Het doel van de Vlaamse Beweging was bij haar ontstaan zeer duidelijk gericht op de hereniging met Nederland, later heeft ze zich bij het Belgische feit neergelegd en heeft ze het behoud van de Nederlandse cultuur in België nagestreefd. Daarin is de Vlaamse Beweging geslaagd en dat is meteen de grootse verdienste die ons allen aan haar schatplichtig maakt. Het jammere is dat de noodoplossing "Vlaanderen" een eigen leven is gaan leiden en dat de wetenschap dat we gewoon een deel van Nederland zijn in de vergetelheid is geraakt. Niet het kleinste greintje energie zou nog mogen worden verspild aan Vlaamse staatsvorming, alle inzet moet naar de Nederlandse eenmaking gaan. Door de EU vervagen de staatsgrenzen, het zou een ondenkbare misdaad zijn om dat gegeven niet in ons voordeel te gebruiken.

Van België terug de Zuidelijke Nederlanden te maken is toch wel de mooiste vergelding die de Vlaamse Beweging zich kan voorstellen. Door ons halsstarrig vast te klampen aan Vlaamse onafhankelijkheid (die nooit veel inhoud kan hebben) stellen we onszelf bloot aan internationale risico’s en, wellicht nog droever, lopen we andermaal onze Nederlandse roeping mis.

Uiteraard zijn we nog lang niet zo ver en is het ook allemaal uiterst moeilijk. De Belgische en Vlaamse politieke realiteit stemt weinig hoopvol en de Vlaamse Beweging is geen machtsfactor. Het is daarom des te belang­rijker om geen tijd meer te verliezen met steriele projecten en de Vlaamse Beweging terug op het Nederlandse spoor te zetten. Dat zal paradoxaal genoeg haar macht vergroten omdat de ondubbelzinnige keuze voor de Nederlanden, veel sterker dan een Vlaamse deviatie, het bestaansrecht van België onder druk zet.

 

Wim van Nieuwenhoven

Oost-Vlaanderen

 

 

terug naar Heemland 29, Ten geleide

 

terug naar hoofdbladzijde  Heemland

naar Heemland 29, Barbarij en beschaving